با توجه به اهمیت نامگذاری سال‌ها توسط مقام معظم رهبری در این مطلب به چرایی انتخاب نام اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل» برای سال 1395 می‌پردازم.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی میانا، امام خامنه‌ای (مد) در پیام نوروزی امسال فرمودند: «گزارشی که برادران ما در دولت به من دادند، نشان میدهد که کارهای وسیعی کرده‌اند؛ منتها این کارها کارهای مقدماتی است؛ کارهایی است در زمینه‌ی بخشنامه‌ها و دستورها به دستگاه‌های مختلف؛ اینها کارهای مقدماتی است؛ اما آنچه که لازم است ادامه پیدا کند، عبارت است از اقدام کردن و عمل کردن و روی زمین، محصول کار را به مردم نشان دادن؛ این آن چیزی است که وظیفه‌ی ما است؛ که من ان‌شاءالله در سخنرانی شرحش را به آحاد ملت عزیزمان عرض خواهم کرد. بنابراین آنچه که من به عنوان شعارِ امسال انتخاب می‌کنم، عبارت است از "اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل". این، راه و جاده‌ی مستقیم و روشنی است به سمت آن چیزی که به آن احتیاج داریم.»
رهبر معظم انقلاب در راستای توجه همگان به اولویتدارترین مسأله سال پیش روی کشور اقدام به نامگذاری سال در سخنان پس از تحویل سال نو می‌نماید که از ابتدای رهبری معظم له تا کنون به شرح زیر می‌باشد:
۱۳۶۹: تأکید بر «تحول درونی و اصلاح امور»
۱۳۷۰: تأکید بر «صبح روشنی»
۱۳۷۱: تأکید بر «تحکیم معنویت»
۱۳۷۲: تأکید بر «عدالت اجتماعی»
۱۳۷۳: تأکید بر «صرفه‌جویی»
۱۳۷۴: تأکید بر «وجدان کاری، انضباط اجتماعی، انضباط اقتصادی»
۱۳۷۵: تأکید بر «ضرورت پرهیز از اسراف و حفظ ثروت و منابع عمومی کشور»
۱۳۷۶: تأکید بر «توجه به معنویات و فضایل اخلاقی»
۱۳۷۷: تأکید بر «صرفه‌جویی و پرهیز از اسراف، قناعت و پایداری بر مواضع اسلامی و انقلابى
۱۳۷۸: امام خمینى رحمت‌الله‌علیه
۱۳۷۹: امیرالمؤمنین، علی بن ابی‌طالب علیه السلام
۱۳۸۰: اقتدار ملی و اشتغال آفرینی
۱۳۸۱: عزّت و افتخار حسینى
۱۳۸۲: نهضت خدمت‌‌رسانی به مردم
۱۳۸۳: پاسخگویى سه قوه به ملت ایران
۱۳۸۴: همبستگى ملى و مشارکت عمومى
۱۳۸۵: پیامبر اعظم صلّی الله علیه و آله
۱۳۸۶: اتحاد ملى و انسجام اسلامى
۱۳۸۷: نوآوری و شکوفایی
۱۳۸۸: اصلاح الگوی مصرف
۱۳۸۹: همت مضاعف و کار مضاعف
۱۳۹۰: جهاد اقتصادی
۱۳۹۱: تولید ملى، حمایت از کار و سرمایه ایرانى
۱۳۹۲: حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی
۱۳۹۳: اقتصاد و فرهنگ، با عزم ملی و مدیریت جهادی
۱۳۹۴: دولت و ملّت، همدلی و هم‌زبانی
۱۳۹۵: اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل
وقتی این نام‌ها را بررسی می‌کنیم درمییابیم که اقتصاد رنگ و بوی بیشتری در آنها دارد، خصوصاً در چند سال اخیر، اما چرا رهبری عزیز این نام را برای امسال تعیین کرده، نیاز به کنکاش بیشتر در بیانات ایشان دارد.
در بررسی‌های سخنان امام امت در باب اقتصاد مقاومتی درمییابیم که ایشان از سال ۸۶ این لفظ را مطرح کرده‌اند.
این نکته بسیار مهم این است که چرا سال ۸۶ حضرت آقا این مطلب را مطرح می‌‌کند؟ چرا که در سال ۸۶ اقتصاد ما در سطح بین الملل، تقریباً در بهترین وضعیت خودش به سر می‌برد و مقادیر بسیار زیادی نفت را می‌توانستیم با قیمت نسبتاً بالا بفروشیم و کشورهای غربی به جهت بحران‌های مالی که در سال ۲۰۰۸ اتفاق افتاده بود، آماده بودند نهایت همکاری را با ما داشته باشند و خیلی از کالاهایی که تحریم بودیم را به راحتی با قیمت مناسب و حتی به صورت اقساطی در اختیار ما قرار می‌دادند.
در این شرایط، بسیاری از شرکت‌های غربی تحریم هایی را که قبلاً وجود داشت به صورت یک جانبه کنار گذاشتند. در چنین فضایی حضرت آقا هشدار دادند که جنگ بعدی ما جنگ اقتصادی است، ولی متأسفانه توجه زیادی نشد و بیشتر لطماتی که ما بعداً متحمل شدیم به خاطر این بی توجهی بود.
اما خود لفظ اقتصاد مقاومتی را حضرت آقا اولین بار سال ۸۹ استفاده کردند و در سخنرانی که در جمع کارآفرینان داشتند، تأکید کردند که ما باید یک الگوی اقتصادی مقاومتی را اجرا کنیم.
به طور کلی تأکیدِ مقام معظم رهبری بر مقاوم سازی اقتصاد و توانمند سازی درونی اقتصاد را ما می‌توانیم از اواسط دهه ۸۰ رصد کنیم اما ادبیات اقتصاد مقاومتی را ایشان در سال های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ مطرح کردند و جوانب این نظریه را در سلسله سخنرانی‌هایی تبیین کردند و بعد از سال ۹۱ ما با یک نظریه نسبتاً منسجم در حوزه اقتصاد مواجه هستیم که عنوان آن را به اصطلاح اقتصاد مقاومتی گذاشتند.
اما شاید مهم ترین اتفاقات در حوزه اقتصاد مقاومتی در سال ۹۲ افتاد. در دو ماه پایانی سال ۹۲ ما مواجه هستیم با چند اتفاق خیلی مهم.
اولین آن مسئله ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی است. مجموعههایی به دستور مقام معظم رهبری در نهادهای تصمیمگیری مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام و یک مجموعه در دانشگاه‌ها، روی محتوای این نظریه بررسی کرده بودند و مطالعاتی را انجام داده بودند.
پیشنویس این سیاست‌ها در سال ۹۲ آماده شد و چندین رفت و برگشت بین نهادهای تصمیم‌گیرنده مثل مجمع تشخیص مصلحت نظام و دانشگاه‌ها واساتید دانشگاه‌ها اتفاق افتاد و در نهایت بعد از تصویب در مجمع تشخیص مصلحت و اصلاحاتی که خود حضرت آقا لازم می دیدند، این سیاست‌ها در بیست و چهار بند ابلاغ شد، که از اهمیت خیلی زیادی برخوردار است و شاید مهم‌ترین بحث در سیاست‌های ابلاغی این بود که در مقدمه سیاست‌ها به این که ما با یک جنگ تحمیلی اقتصادی مواجه هستیم و باید ساختار اقتصاد را برای این جنگ آماده و تقویت بکنیم مطرح شد.
«خب، راه درست این است که ما خودمان را در درون تقویت کنیم و استغنا پیدا کنیم. دنیا به کشوری که غنی باشد و قوی باشد احترام می‌گذارد؛ مجبور است احترام بگذارد. اگر کشور ایران اسلامی قوی باشد و غنی باشد، همان کسانی که امروز دارند شاخ‌وشانه می‌کشند، همین‌ها می‌آیند پشت دروازه‌ی ما می‌ایستند و منّت‌کشی می‌کنند.»
«تجربه‌ی ۳۷ ساله‌ی جمهوری اسلامی نشان میدهد که ما باید خودمان را تقویت کنیم، قوی کنیم؛ از لحاظ فکری قوی کنیم، از لحاظ سیاسی قوی کنیم، از لحاظ اقتصادی قوی کنیم، از لحاظ فرهنگی قوی کنیم، از لحاظ علمی قوی کنیم. وقتی قوی شدیم، طبعاً عزّت پیدا خواهیم کرد؛ امروز عزّت یک ملّت در دنیا به اینها است.»
واقعیت آن است که آنچه تاکنون باعث شده علیرغم تمایل و تأکید مکرر تصمیم گیران کشور به این هدف نائل نشویم حفظ ساختارهای ضد توسعه‌ای موجود و اصرار بر دست‌کاری متغیرهای سطحی و ظاهری محدود به بخش‌های اقتصادی کشور است؛ حال‌آنکه وجود و تداوم مشکلات عمیق اقتصادی ریشه در ساختارهای غیراقتصادی معیوب در کشور دارد. بدون اصلاح این ساختارها تلاش‌ها برای نیل به جامعه‌ای با اقتصادی مقاوم ناکام مانده و یا نتیجه‌ای محدود خواهد داشت. باید اذعان نمود که ریشه‌ی ساختارهای معیوب فعلی که به مانعی مزمن در مسیر پیشرفت جامعه در همه ابعاد تبدیل شده‌اند نگرش فکری-فلسفی غیرتوسعه‌ای نسبت به انسان، حیات مادی و جایگاه انسان در این جهان است لازم به ذکر است که طی این مسیر نیاز به صبر و زمان و از آن مهم‌تر مشارکت همه‌ی اجزاء نظام (نه صرفاً دولت و قوه‌ی مجریه) دارد. با توجه به شرایط بسیار حساس کشور در داخل و در منطقه و جهان، امید است با عزمی جدی و واقعی همه‌ی ارکان نظام در این راه قدم بردارند تا حاصل آن قرار گرفتن در مسیری باشد که انتهای آن جامعه‌ای توسعه‌یافته و بنابراین متعالی و مقاوم در همه ابعاد است، خواهد بود
درنهایت باید تأکید نمود که پس از تقریباً سه سال از ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، مجدداً نامگذاری یک سال به نام اقتصاد مقاومتی، نشان میدهد که نظریه‌پرداز اقتصاد مقاومتی از عملکرد نظام اقتصادی در راستای اصول اقتصاد مقاومتی راضی نیست یا اصلاً مسئولین و مدیران میانی مفهوم اصلی اقتصاد مقاومتی را به‌طور صحیح درک ننموده‌اند.
البته نباید فراموش نمود که اقتصاد مقاومتی مختص دوره تحریم نیست، زیرا رفتار امپریالیست جهانی در ۴ دهه گذشته نشان داده است که به نقطه مشترک با جمهوری اسلامی ایران نخواهد رسید و مهم‌ترین، مؤثرترین و آخرین ابزار خود یعنی فشار و تحریم‌های اقتصادی کماکان با بهانه‌های مختلف باقی خواهد ماند، پس تا زمانی که آرمان‌های انقلاب باقی است باید به‌طور عملی به اصول اقتصاد مقاومتی پایبند بود و با موفقیت درزمینهٔ اقتصاد، نظام جمهوری اسلامی ایران نشان خواهد داد که این نظام دچار امتناع تفکر نیست و می‌تواند با تولید کالاهای پیچیده نه‌تنها قدرت رقابت‌پذیری بین‌المللی بالایی داشته باشد بلکه با تقویت سیستم اقتصادی یک حاشیه امنیت برای آرمان‌های فرهنگی و سیاسی انقلاب نیز ایجاد خواهد کرد.البته شرایط کنونی اقتصاد ایران فاصله بسیار زیادی با اصول اقتصاد مقاومتی دارد و از زمان ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی نیز در جبران این شکاف فعالیت خاصی توسط سه قوا انجام‌نشده است و انتظارات به آینده است.
نگارنده: باقر غفاری
